สีป้อ..หนึ่งในเมืองหลักของฉานเหนือที่เคยมีเจ้าฟ้าปกครอง เป็นหนึ่งในเมืองประวัติศาสตร์ยาวนานนับจากที่ไทยังเป็นปึกแผ่น ต่อมาปกครองแบบรัฐเจ้าฟ้าภายใต้จารีตเดียวกัน ภายหลังการปกครองระบบเจ้าฟ้าในรัฐไททั้งหลายได้สลายลง และสีป้อถูกผนวกรวมเข้ากับอีกหลายๆ เมืองเป็นรัฐฉานของสหภาพพม่า
เมืองสีป้อเป็นที่รู้จักของคนไทยและต่างชาติอีกจำนวนมากจากงานเขียนของมหาเทวีสีป้อพระองค์สุดท้าย ชื่อว่า Twilight over Burma หรือสิ้นแสงฉาน ที่ทรงบันทึกเรื่องราวชีวิตจริงของท่านกับเจ้าฟ้าสีป้อพระองค์สุดท้าย คือ เจ้าจ่าแสง จากวันที่พบรักกันที่อเมริกา ได้รับสถาปนาเป็นเจ้าฟ้าและมหาเทวี จนถึงวันที่เจ้าจ่าแสงทรงถูกจับโดยกลุ่มปฏิวัติของพม่าและหายไปอย่างไร้ร่องรอย การได้อ่านงานเขียนนี้ทำให้คิดว่าจะต้องไปเยือนหอเจ้าฟ้าให้เห็นด้วยตาตนเองและพูดคุยกับทายาทที่ยังมีชีวิตอยู่
เราไปเยือนหอเจ้าฟ้าวันแรกที่ไปถึงแต่มิได้เข้าเนื่องจากเป็นเวลาบ่ายแล้ว ได้รับแจ้งว่าให้กลับมาวันรุ่งขึ้น เมื่อกลับมาอีกครั้งเราพบว่าประตูหอเจ้าฟ้ายังปิดเช่นเดิม หลังจากรอสักพัก เพื่อนร่วมทางทำท่าจะถอดใจหันหลังกลับ ผู้เขียนมองหลังคาหอเจ้าฟ้าที่พ้นพุ่มไม้ด้วยความเสียดาย อยากจะได้เข้าไปเห็นหอเจ้าฟ้าเหลือกำลัง จึงตัดสินใจตะโกนสุดเสียงออกไปว่า "กั่นต๊อข้า กั่นต๊อข้า (ขอโทษค่ะๆ)" ตะโกนอย่างนั้นอยู่เป็นสิบครั้ง เพื่อนร่วมทางต่างตกใจ ชาวบ้านหลายคนเยี่ยมหน้ามาดูอิป้าคนนึงที่มาตะโกนดังลั่นอยู่หน้าหอเจ้าฟ้าด้วยความประหลาดใจว่าเกิดอะไรขึ้น หลังตะโกนพักใหญ่ ก็มีผู้มาเปิดประตู เราเอาความรู้ภาษาไตขั้นประถมว่าความไตออกไปว่า "ใหม่สูงค่า เป็นกนไตมาจากเกงใหม่ค่า เฮาข้ายอนแลหอคำไล่ก่อฮ่า" ท่านยิ้มรับและเชิญเข้าไปในหอเจ้าฟ้า หลังแนะนำตัวกัน ทำให้ได้ทราบว่าท่านคือเจ้าจ๋ามปอง ภริยาเจ้าอู่จา ท่านเป็นธิดาเมืองไหญ มีศักดิ์เป็นหลานของเจ้าจ่าแสง เป็นสุภาพสตรีที่ยังคงเค้าความงามและความสง่าอยู่มาก ท่านยังได้พบกับท่านอาจารย์เรณู แอดมิน 2 ของสายเครือไท ทั้งยังให้ดูภาพถ่ายและฝากความระลึกถึงมาถึงอาจารย์ด้วย
เราเดินชมรอบหอเจ้าฟ้าอยู่พักหนึ่ง พบว่าเป็นอาคารสองชั้นทรงยุโรป มีบริเวณกว้างขวาง มีเรือนปฏิบัติธรรมอยู่ในสวนแต่ทรุดโทรมเกินกว่าจะขึ้นไปเดินได้ ตัวหอเจ้าฟ้าและสวนก็อยู่ในสภาพค่อนข้างเก่า ขาดการบูรณะมานาน แต่ยังใช้เป็นที่อยู่อาศัยของท่านและครอบครัวลูกอยู่กันคนละชั้น ในห้องรับแขกทำเป็นแกลอรี่ภาพเล็กๆ มีภาพต้นฉบับที่เราเห็นในหนังสือสิ้นแสงฉานหลายภาพ เราชมด้วยความอิ่มใจ ไปพร้อมกับฟังท่านลำดับประวัติศาสตร์ให้ฟังอย่างละเอียด เหมือนได้ทบทวนวรรณกรรมโดยย่อในบรรยากาศจริง
เราอดสะท้อนใจในชะตากรรมของเจ้าจ่าแสงและเห็นใจมหาเทวีอิงเง่และลูกๆ ทั้งสอง เจ้าจ๋ามปองเล่าว่ามหาเทวีเวลานี้ก็อายุ 80 ปีแล้ว แต่ยังเขียนจดหมายถึงรัฐบาลพม่าทุกปี ขอให้บอกความจริงว่าเจ้าจ่าแสงอยู่ที่ใด ไม่ว่าจะเป็นหรือตาย ขอเพียงได้พบกันก่อนตาย ท่านไม่ประสงค์จะกลับมาพม่าจนกว่าจะได้ทราบความจริงแล้วเท่านั้น
ท่านเพียงหวังอย่างลูกผู้หญิงคนหนึ่ง ที่เป็นภรรยาและแม่ของลูก ว่าจะได้พบพานสามีและพ่อของลูกก่อนจากกันชั่วนิรันดร์ เราก็ได้แต่ภาวนาว่าสักวันความหวังสุดท้ายของมหาเทวีอิงเง่จะเป็นจริง หวังว่าความจริงจะปรากฏและเจ้าจ่าแสงได้อยู่อย่างสงบในที่ที่เหมาะที่ควรอย่างแท้จริง
ระหว่างเดินออกมาจากหอเจ้าฟ้า ลูกศิษย์ที่ร่วมทางรำพึงว่า สงสารท่านนะคับ ว่าแต่อาจารย์คับ อาจารย์ก็ทำไปได้นะคับ ผมละนับถือจริงๆ
ขอขอบคุณภาพและข้อมูลจากเฟสบุ๊ค สายเครือไท (Tai race studies )
