เอื้องแซะ เอื้องแซะ ของสูงล้ำค่า......คนต่ำใต้ลุ่มฟ้าอย่าหมายได้ชมเชย
ตำนานความรักที่ข้องเกี่ยวกับดอกไม้มีอยู่มากมาย เรื่องที่นำมาเล่าครั้งนี้คือเรื่องของ
"เอื้องแซะ" แต่เดิมเบื้องโบราณแต่ก่อนมา
เอื้องแซะถูกจัดว่าเป็นไม้ต้องห้ามของราชวงศ์ล้านนาเมื่อ ๗๐๐ กว่าปีที่แล้ว
เป็นเครื่องสักการะชั้นสูง เป็นบรรณาการ
(ส่วย) อย่างหนึ่งที่ชาวลัวะที่อาศัยอยู่ในดินแดนแถบเชียงใหม่ เชียงราย
แม่ฮ่องสอนส่งให้เจ้ามหาชีวิต หรือกษัตริย์ผู้ครองล้านนาแทนการเกณฑ์แรงงาน
เป็นของสูงค่าจากผืนป่าสู่คุ้มหลวงแลหอคำ คนต่ำใต้ลุ่มฟ้า อย่าหมายว่าจะได้ยล
ตำนานนั้นบอกว่ามีหนุ่มสาวคู่หนึ่ง รักกันมาก
วันหนึ่งผู้บ่าวของสาวเจ้าบอกว่าจะไปหาเงินทองของหมั้นมาหมายมั่นสาวเจ้า
สาวเจ้าเข้าใจในเหตุผลของคนรักจึงบอกว่าไปเถิดข้าเจ้า (น้อง) จะรอ จากวันเป็นเดือน
จากเดือนเป็นปี ผู้บ่าวก็ไม่กลับมาแม้แต่ข่าวคราวสาวเจ้าก็ไม่ได้รับ
เธอไม่แม้แต่สักนิดที่จะคลางแคลงใจว่าคนรักจะลืมเลือนหรือแปรใจให้คนอื่น
เสียแล้วหรือแม้แต่ว่าเขาได้ล้มหายตายจาก เธอยังคงรอด้วยใจที่เปี่ยมไปด้วยความหวัง
ทุกคืนก่อนนอนเธอจะไหว้พระ อธิษฐานให้คนรักกลับคืน จนถึงเวลาที่เธอต้องละสังขาร
ด้วยจิตที่ยังผูกพัน วิญญาณเธอจึงลอยไปหุ้มห่มเป็นขนสีดำเหมือนความเศร้าในจิตใจ กับกิ่งก้านดอกเอื้องแซะ ยามดอกบาน จะส่งกลิ่นหอมอ่อนๆ คล้ายดอกพิกุล แต่ไม่ใช่แต่หอมแบบลึกลับ ชวนหลงใหล กลิ่นหอมจะขจรขายไปตามสายลม สาวใดได้กลิ่นนั้นก็เหมือนกับว่าได้มาไว้แซมผม
