นางพายโค เป็นธิดาของเจ้าสุตตโสมมะ เจ้าพญาหงสา เมืองหงสาวดี ในสมัยต้นราชวงศ์มังราย เมื่อเจ้าสุตตโสมมะรู้ข่าวว่า พญามังรายยกทัพมายังเมืองหงสาวดี ก็เกิดเกรงขามในพระบารมี จึงได้ยกนางพายโคให้เป็นราชบรรณาการ เป็นการผูกไมตรีสวามิภักดิ์ต่อพญามังราย ดังปรากฏในตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ (ฉบับ 700 ปี)
?เมื่อนั้น พระญาหงสาวดีตนชื่อสุตตโสมะ รู้ขร่าวว่าพระญามังรายมาตั้งทัพอยู่ในแคว่นแดนเมืองแห่งตน มีความสะท้านอย้านกลัวหวั่นไหวอุกขะหลุกมีมากนัก จิ่งใช้อามาจจ์ผู้ฉลาดรู้สืบคำเมือง เอาราชปัณณาการของฝากออกมาต้อนถวายพระญามังราย แล้วถามขร่าวกิจจสุขทุกข์สัพพสวัสดีชู่อัน แล้วอามาจจ์ผู้ใช้ไหว้ว่า เจ้าพระญาหงสาใช้ผู้ข้ามาไหว้เจ้าเหนือหัวว่า เจ้าล้านนาตนมีอานุภาพมาเถิงในบ้านเมืองแห่งผู้ข้าทังหลาย มีประโยชนะใคร่ได้อันใดในเมืองแห่งผู้ข้าทังหลาย ข้าทังหลายก็จักหื้อตามอันมักแห่งเจ้าท้าวล้านนาชู่เยื่องชะแล ว่าอั้น
พระญามังรายตอบคำอามาจจ์ว่า เรามานี้ค็เท่าใคร่หันเมืองหงสา แลมักใคร่มีฉันทะสิเนหาไมตรีกับด้วยพระญาเจ้าแห่งสูแล ผิว่าเจ้าเมืองหงสาจักหื้อเยื่องใดเยื่อง ๑ แก่เราแท้ ดั่งอั้น อันอื่นเราค็บ่เอาแล เราเท่าใคร่ได้ของอันรักเพิงใจแล กล่าวหื้อเปนปัญหาแก่อามาจจ์ผู้ใช้ฉันนี้
อามาจจ์ผู้นั้นค็อำลาเจ้ามังรายเมือไหว้เจ้าเหนือหัวแห่งตนนั้นแล พระญาหงสาได้ยินคำอันนั้น จิ่งชุ่มนุมเสนาอามาจจ์นักปราชญ์ปัณฑิตในโรงหลวง ล้วนนักปราชญ์ทังหลายไหว้พระญาหงสาว่า ปัญหาอันท้าวล้านนากล่าวมาว่าจักใคร่ได้อันเพิงใจนั้น ชาติอันเพิงใจแลรักนักกว่าอันเพิงใจในโลกนี้ ค็เท่ามีแต่ราชปุตตีอันเกิดแต่อกแห่งท้าวพระญาทังหลายแล อันนี้รอยเจ้าล้านนารู้ขร่าาวสารว่านางกุมารี คือ นางพายโค อันเปนลูกรักอันเกิดแต่อกแห่งมหาราชะเจ้า มีรูปโฉมโนมพรัณณะอันงามล้วนถ้วนชู่อัน จิ่งแต่งแส้งมาบ้านเราเดิมเพื่อใคร่ได้นางพายโคลูกรักแห่งมหาราชะเจ้าเพิงมีแล มหาราชะเจ้าบ่หื้อลูกรักตนแก่เจ้าล้านนา ผู้มีเตชอานุภาพ บ่ควรแล ว่าอั้น
เจ้าพระญาหงสาตนชื่อสุตตโสมราชะได้ยินคำอันนั้น ร่ำเพิงว่า คูบ่หื้อลูกรักนางพายโคแก่เจ้าท้าวล้านนาอันมีเตชะ บ่ควรแล เพิงคูหื้อด้วยสวัสดี ค็จักเปนไมตรีสนิทติดต่อเปนราชวงสาเผ่าพันธุ์สืบราชปเวณีไพเมื่อหน้าต่อเท่าชั่วลูกชั่วหลาน บ่หนีชะแล ว่าอั้นแล้ว พระญาหงสาแต่งเครื่องง้าผ้าผ่อนประหนิมอาภอรณ์ทังมวลควรแก่วิวาห์ หื้อแก่ลูกตน บ่เท่าแต่นั้น ค็หื้อช้าง มล้า ข้ายิง ข้าชาย พุ่น 500 ครัว เพื่ออุ่มนางมาหื้อลูกรักตน นางพายโคได้ใช้สอย แล้วค็นำเอานางกับยัสสปริวารอันมากมาถวายแก่เจ้าพระญามังรายนั้นแล เจ้าพระญามังราย คันว่าได้นางพายโคมาเปนราชเทวีแห่งตนแล้ว ค็มีความชมชื่นยินดีมากนัก พระญาทัง ๒ มาชุ่มนุมกันที่น้ำแม่อาสาที่นั้น ค็หื้อไพร่ไททังหลายอิ่มด้วยเข้า เหล้า ชิ้นปลา อาหารทังหลาย แล้วค็หื้อเหล้นมโหสรพ ๓ วัน ๓ คืน แล้วกะทำราชไมตรีสนิทติดต่อกันเปน ทัฬหมิตต์บัวรมวลชู่อัน?
เมื่อพญามังรายเสด็จกลับจากหงสาวดีถึงเวียงกุมกามแล้ว บรรดาเสนาอำมาตย์ก็กระทำพิธีอภิเษกนางพายโคขึ้นเป็นราชเทวี ดังความในตำนานฉบับเดียวกันว่า
?แล้วเจ้าพระญามังรายค็อำลามาสู่บ้านเมืองแห่งตน แล้วเสนาอามาจจ์ค็อุสสาภิเสกนางพายโคหื้อเปนราชเทวี"
