ที่ดินที่บ่ควรนำมาสร้างบ้าน เพราะมันขึด
ต๋ามปั๊กกะตืนความเชื่อมะเก่า..ที่ดินที่บ่ควรนำมาสร้างบ้าน..เพราะมันขึด คือ
1. บ้านเปลวน้ำทั่ง (บ้านน้ำคราง) คือบ้านที่มีคลองผ่าน แล้วน้ำที่ไหลผ่านกัดเซาะตลิ่งบ้านให้เกิดเสียงเหมือนคนร้องคนคราง
2. บ้านน้ำคีบ (มีน้ำห้วย 2 สาย ไหลผ่านทั้งทางด้านซ้าย และขวา ของบ้าน โดยมีบ้านอยู่ตรงกลาง)
3. บ้านทางชุม (บ้านกองชน, บ้านโล่งปล้อง) เป็นบ้านที่มีทางสามแพร่ง (ทางสามแยก) คือเป็นรูปตัว T (ที) หรือ บ้านที่มีทางไคว่ (ทางสี่แยก) ชนใส่บ้านของเฮาพอดี บ่ดีสร้างแป๋งเปิ่นถือว่าไปเกิ้ดหรือตึด (ขวางทาง) ทางผีเตียว หรือ ตางเตียวผี
4. บ้านจุ๋มปลวก (สร้างบ้านคร่อมจอมปลวก)
5. บ้านบวกควาย (สร้างบ้านคร่อมบวกควายเก่า)
6. บ้านป่าช้า (ที่ดินแปลงนั้นเป็นป่าช้า, ป่าเฮี่ยว, ป่ากั๋มม์, สุสานเก่า)
7. บ้านวัดห่าง (ที่ดินแปลงนั้นเป็นวัดเก่า หรือ กู่เก่า มาก่อน)
8 บ้านเจดีย์ (บ้านหลงลิ้นช้าง, บ้านยอดธาตุ) เป็นบ้านที่มีที่ดินเป็นรูปสามเหลี่ยม
9. บ้านที่คนตาย (มีคนบาดเจ็บล้มตายบริเวณนั้นมากมายหลายคน ซึ่งอาจเคยเป็นแดนประหารชีวิต หรือเป็นสมรภูมิรบ ของคนโบราณ )
10. บ้านถมร่อง (เคยเป็นทางน้ำไหลผ่าน แล้วถมดินสร้างทับปิดกั้นทางเดินของน้ำ แล้วจึงสร้างบ้านทับในที่ตรงนั้น)
11. บ้านก๋วมน้ำบ่อ (สร้างบ้านคร่อมน้ำบ่อเก่า เปิ่นถือเป็นปล่องเปล๋วพญานาค ที่พญานาคใช้เป็นทางเตียวมาสู่โลกมนุษย์)
12. บ้านก๋วมมอง (สร้างบ้านคร่อมมองเก่า หรือ ครกกระเดื่อง เปิ่นว่ามันจะมีเรื่องมาตุ๊บมาต๋ำตลอด)
13. บ้านก๋วมเต๋าเส่า (สร้างบ้านคร่อมเต๋าเส่า หรือ กระบอกสูบลม เปิ่นว่าจะมีแต่เรื่องราวที่เจ็บแสบฮ้อนไหม้อยู่ตลอด)
ไผจะซื้อที่ดินปลูกบ้าน หื้อเว้นที่ดินขึดหมู่นี้เหียเน้อ หลีกได้หลีกไปเลย เพราะเจ้าของบ้านจะมีอันเป็นไป อยู่บ่เป็นสุข
ถ้ามันจำเป็นหลีกบ่ป๊น ก็หื้อทำพิธีแบบเบ้าโบราณล้านนา เช่น เอาตุ๊เจ้ามาสูตรถอน เฮียะน้ำเข้าหมิ้นส้มปล่อย หยาดน้ำหมายตาน อาจจะทำบุญบ้านปีละครั้ง เป็นต้น ที่สำคัญเจ้าของบ้านต้องพยายามสร้างแต่ความดี ฮ้ายก็จะกลายเป็นดี หนักก็จะกลายเป็นเบา แต่ถ้าเจ้าของบ้านเยียะบ่ดี บ่มีศีลมีธรรม เหมือนจะไปเร่งหื้อเกิดความหายนะหื้อเร็วขึ้น
สรรชัย ธิวงษา รวบรวม/เรียบเรียงความเชื่อของคนมะเก่าเกี่ยวกับที่ดินที่จะนำมาสร้างมาแป๋งบ้านหื้ออนุชนคนรุ่นหลังได้ฮู้ฮีตฮอยดั้งเดิมไว้
